صنایع هوافضای اسرائیل از آغاز تاکنون
چندی پیش در اسرائیل، مانوری برای مقابله با حمله اتمی اجرا شد که در این مانور صراحتا از ایران به عنوان تهدید بالقوه و بسیار جدی در این زمینه یاد شد. جدا از اهداف تبلیغاتی ، باید توجه نمود که اسرائیل در حال کسب آمادگی برای هرگونه تهدید علیه خود می باشد. نخستین گام در مقابله با هر تهدیدی، رسیدن به شناختی درست و واقع بینانه از آن تهدید است. به همین منظور بدون هیچگونه افراط و تفریطی به بررسی توان نظامی اسرائیل می پردازیم.
اسرائیل تولیدکنندهء انواع متنوعی از مهمات، سلاحهای کوچک، سیستمهای الکترونیکی پیشرفته، تانک و. . . است. طی 40 سال گذشته، اسرائیل برای افزایش توان نظامی خود، فعالیتهای بسیار گستردهای انجام داد که منجر به شکلگیری نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) گردید. اسرائیل که صاحب سه شرکت مهم دفاعی است، شرکتهای خصوصی را نیز به تجهیز IDF تشویق نمود. توسعه صنایع نظامی اسرائیل باعث صادرات گستردهای شد که هماکنون مهمترین درآمد این کشور را شامل میشود.

پس از کاهش تقاضای ادوات نظامی در 15 سال تأخیر، اسرائیل توجه خود را به بازار غیرنظامی نیز معطوف ساخت و تحقیق و توسعه در این بخش را به صورت وسیعتری دنبال نمود. به طوری که در حال حاضر یکی از پیشرفتهترین صنایع هوافضای دنیا را دارا میباشد. به طور کلی قابلیتهای هوافضایی اسرائیل، ناشی از نیازهای دفاعی و جنگی بوده است و این کشور را به سمت استقلال در زمینههای مختلف از جمله هوافضا سوق داده است.
حرکتهای اولیهء اسرائیل در زمینههای دفاعی، به دههء 1920 بر میگردد. برای مقابله با تهدیدات اعراب، گروهی به نام jewish ساخت نارنجکهای دستی را آغاز کرد. در اوایل دههء 1930، این گروه کارگاههای کوچک تولید سلاح را به صورت مخفیانه تأسیس کردند که بعدها (در سال 1948) به نام صنایع نظامی اسرائیل یا IMI شناخته شد. IMI در دو دههء اول فعالیت خود، سلاحهای پایهای که توسط IDF استفاده میشد را تولید میکرد. آن زمان، هواپیماها و سلاحهای پیشرفتهتر مورد نیاز اسرائیل از طریق کشورهای خارجی مخصوصاً فرانسه تأمین میشد.
عامل محرک اسرائیلیها در شتابگیری برای تولید سلاحهای پیشرفتهتر، جنگ 6 روزه 1967 بود. در طول این جنگ، فرانسه فروش تسلیحات نظامی به اسرائیل را تحریم کرد. این تحریم شامل هواپیماهای میراژ نیز میشد و پس از آن اسرائیل به سمت آمریکا سوق داده شد تا هواپیماهای نظامی خود را از این طریق تأمین کند و در همین زمان هم سرمایهگذاری بیشتر برای تولید صنایع خود را آغاز کرد. در این راستا صنایع هواپیماسازی اسرائیل IAI نیز به عنوان یک شرکت دولتیِ تعمیر و نگهداری هواپیما، در سال 1953 تأسیس شد. طولی نکشید که این شرکت توسعه و مونتاژ انواع هواپیما را آغاز نمود.
هواپیمای کفیر kfir این شرکت به زودی جایگزین میراژهای فرانسوی شد. این شرکت همزمان با تولید هواپیماهای آراوا (Arava) و نشر (Nesher)، با انعقاد قراردادهایی با مهمترین شرکتهای آمریکایی از جمله بوئینگ و لاکهید مارتین، جزء همکاران اصلی این شرکتها شد و بدین ترتیب سریعن رشد کرد. به طوری که تعداد کارکنانش در اواخر دهه 1970 از 4000 نفر به 14000 نفر رسید.
افزایش توانایی اسرائیل در بخش صنایع نظامی، انگیزهای برای تولید هواپیمای کاملاً اسرائیلی به نام لاوی (Lavi) شد. در نیمهء اول دهه 1980، صنایع IAI، سیستمهای الکترونیک، اویونیک و سلاحهای این هواپیما را تولید کرد و اولین پیش نمونهء آن را در سال 1986 به پرواز درآورد. اما از آنجایی که این پروژه هزینههای زیادی دربرداشت، یک سال بعد لغو شد. پس از لغو پروژه لاوی، IAI، توسعهء محصولات نظامی و غیرنظامی را به صورت متنوعتری دنبال نمود که از آن جمله میتوان به رادار سیستم، سیستمهای سلاح دقیق، هواپیمای بدون سرنشین و هواپیمای نظامی و غیرنظامی دیگر اشاره نمود. بیشتر این محصولات بر پایه تکنولوژیهایی ساخته شدند که در جریان پروژه لاوی به دست آمدند.
در حال حاضر بیش از 150 شرکت نظامی در اسرائیل فعالند که درآمدی در حدود 3.5 میلیارد دلار دارند. سه شرکت مهم دولتی اسرائیل IMI، IAI و رافائل هستند که تولیدکنندهء سلاحهای معمولی تا ابزار پیشرفتهء دفاعی میباشند. شرکتهای خصوصی نسبتن بزرگ اسرائیلی نیز البیت سیستم (Elbit Systems) و تادیران Tadiran هستند که عمومن بر روی ابزار الکترونیکی دفاعی تمرکز دارند.
هم اکنون نزدیک به 50 هزار نفر در صنایع نظامی اسرائیل مشغول به کار میباشند. بخش صادرات نظامی با نام SIBAT که زیر نظر وزارت دفاع میباشد، مسؤولیت بازاریابی و فروش تولیدات IDF را داراست.
پس از لغو پروژه لاوی، IAI به کمک آمریکا محصولات خود را تنوع بخشید و ماهوارههای Amos و Ofeq و اولین سیستم موشکی ضد موشک بالستیک آرو Arrow را تولید نمود. هواپیماهای بدون سرنشین «هانتر» نیز که هم اکنون مشتریان زیادی در سطح جهان دارد از جمله تولیدات این شرکت است. IAI همچنین در بخش تعمیر و نگهداری انواع هلیکوپتر و هواپیما نیز رشد کرد. طراحی، توسعه و تولید انواع سیستمهای زمینی و دریایی، تجهیزات راداری، تجهیزات جنگ الکترونیک و موشک نیز در حال حاضر توسط IAI انجام میگیرد. فروش این شرکت در سال 2000 در حدود 2.8 میلیاد دلار بوده است. در ضمن این شرکت در همان سال، 1600 قرارداد جدید به ارزش 2.6 میلیارد دلار را نیز منعقد نموده است.
در حال حاضر فعالیتهای اصلی هوافضای اسرائیل شامل بخشهای زیر میباشد:
- توسعه و ساخت انواع هواپیماها
- پرندههای بدون سرنشین و سیستمهای شناسایی
- سوار کردن و نصب تجهیزات بر روی هواپیما
- سیستمهای جنگافزار هدایتشونده
- سیستمهای موشکی
- سیستمهای جستجو و نجات هوایی
- سیستمهای جنگ الکترونیک
- تجهیزات پیشرفت منحرفکنندهی الکترونیکی و سیستمهای هوشمند
- رادارهای اپتیک
- سیستمهای رادیویی و ارتباطی نظامی
- سیستمهای ناوبری و هدایت و نمایش کابین هواپیما
- سیستمهای ماهوارهای و تصویربرداری هوایی پیشرفته
- به روزرسانی هلیکوپترها
- سیستمهای زمینی
جدول سلاحهای اسرائیل


اسرائیل دارای چندین شرکت دولتی و غیردولتی قدرتمند در صنایع هوافضایی است که از آن جمله میتوان به صنایع هوافضای اسرائیل IAI، صنایع نظامی اسرائیل IMI، شرکت رافائل، شرکت سیستمهای البیت، شرکت تادیران، شرکت سایکلون، شرکت موتورهای بت-شمش، شرکت سیلورآرو و شرکت سیستمهای هوایی رادوم اشاره نمود.
صنایع هوافضای اسرائیل IAI
صنایع هوافضای اسرائیل یک شرکت کاملن دولتی است که تولید انواع سیستمهای دفاعی را برای رفع نیازهای داخلی و صادرات بر عهده دارد. این شرکت که بزرگترین مجموعه هوافضای اسرائیل میباشد، از چهار بخش اصلی زیر تشکیل شده است:

بخش نگهداری هواپیما که خود شامل چهار بخش میشود: شهام (اورهال و به روزرسانی هواپیما)، مشام (اورهال موتور)، متام (تعمیر و نگهداری هواپیما) و مشاب (اورهال تجهیزات).

بخش الکترونیک که شامل چهار زیربخش است: صبات (تکنولوژیها و سیستمهای فضایی)، تمام (ابزار دقیق)، ملام (مهندسی سیستمهای ترکیبی)، و شرکتهای صنایع الکترونی التا.

بخش هواپیمایی که شامل شش زیربخش است: تشن (مهندسی و توسعه زیرساختها)، لاهاو (مونتاژ و به روزرسانی هواپیماهای نظامی)، کیام (تولید و مونتاژ هواپیماهای نظامی)، هالکام (تولیدات تجهیزات هوانوردی)، ماتان (هواپیماهای غیرنظامی) و مالات (هواپیماهای بدون سرنشین).

بخش تکنولوژیکی که شامل چهار زیربخش است: رامتا (اجزا و سیستمها)، شهال (سیستمهای سرور هیدرولیک)، ماتا (هواپیماهای غیرنظامی) و کلان (صندلیها و هواپیماهای executive).

IAI در سال 1933 به عنوان کارگاه ماشینسازی فعالیت خود را آغاز کرد. مدتی بعد مسئولیت تعمیر و به روزرسانی هواپیماهای مختلفی را که در طول جنگ مورد استفاده قرار میگرفتند، به عهده گرفت و بدین ترتیب به میزان قابل ملاحظهای در این کار تبحر یافت. اما این سازمان با نام شرکت هواپیمایی بدک (Bedek) در سال 1953، یعنی 5 سال پس از اعلام استقلال اسرائیل، بنیانگذاری شد. در سال 1968 با نام IAI و با مسؤولیت محدود زیر نظر وزارت دفاع قرار گرفت. این شرکت از سال 1953 توسعه و مونتاژ انواع هواپیماها را آغاز کرد که هواپیمای کفیر، آراوا و نشر از آن جمله بودند. در اوائل دهه 1980، IAI تصمیم به ساخت هواپیمای کاملن اسرائیلی لاوی گرفت و پس از توسعه سیستمهای اویونیک و الکترونیک و سلاحهای آن، اولین پیشنمونه از این هواپیما را در سال 1986 به پرواز درآورد. افزایش هزینههای این پروژه، یک سال بعد منجر به لغو آن شد. پس از لغو پروژه لاوی IAI به کمک آمریکا توسعه محصولات نظامی و غیرنظامی خود را به صورت متنوعتری دنبال کرد که از آن جمله میتوان به ماهوارههای آموس و افق، اولین موشک ضد موشک بالستیک آرو (هما)، انواع رادار سیستم، سیستمهای سلاح دقیق، انواع پرندههای بدون سرنشین، سیستمهای زمینی و دریایی، تجهیزات جنگ الکترونیک هواپیمای نظامی و غیرنظامی اشاره نمود.
در سال 1968، IAI اجازه تولید هواپیماهای jet commande executive aircraft را از کمپانی آمریکایی راکول دریافت کرد. در دههء 1990، IAI تولید هواپیمای تجاری Galaxy را با همکاری خانواده Pritzke در شیکاگو آغاز نمود. علاوه بر آن در اواخر دهه 1970 بخش تعمیر و نگهداری IAI با نام Bedek اورهال هواپیماهای بوئینگ 707 را آغاز نمود. این بخش در حال حاضر تعمیر و به روزرسانی انواع هواپیماهای غیرنظامی را انجام میدهد. قراردادهای جدید غیرنظامی IAI در سال 2000 در حدود 101 میلیارد دلار بوده است.
به طور کلی فعالیتهای کنونی IAI شامل موارد زیر است:
- فضا
- دفاع محلی
- توسعه و ساخت هواپیماهای تجاری
- به روزرسانی هواپیما و هلیکوپترها
- پرندههای بدون سرنشین
- سیستمهای هوشمند
- هدایت، کنترل و فنّـاوری اطلاعات
- سیستمهای ناوبری
- سیستمهای زمینی
- دفاع ملی

شرکت IAI با بیش از 15000 کارمند و 1.6 میلیارد دلار فروش خارجی در حال حاضر بزرگترین صادرکننده صنعتی اسرائیل میباشد.
صنایع نظامی اسرائیل (IMI)
سازمان صنایع نظامی اسرائیل (IMI) نیز یک شرکت دولتی است که عمده تولیدات آن در زمینه تسلیحات و سیستمهای دفاعی، در راستای رفع نیازهای IDF میباشد. این شرکت دارای چندین هزار کارمند در بیش از دو جین کارخانه است. این شرکت که در سال 1933 تأسیس شده است در حال حاضر، تولید کنندهء بوسترهای ماهوارهای و انواع پرندههای بدون سرنشین، تانکهای سوخت خارجی و موشکهای هوا به زمین متنوع است. مسئولیت این شرکت در وهله اول، تولید تسلیحات مورد نیاز IDF بوده و در درجهء دوم، تولید و توسعه انواع تسلیحات به منظور فروش خارجی و تولیدات شیمیایی و متالورژی در بخش غیرنظامی میباشد.

IMI دارای 9 بخش تخصصی است که هر یک از آنها به چندین زیربخش تقسیم شده است. این شرکت در سال 1948 تحت نظارت وزارت دفاع قرار گرفت. تولیدات این شرکت از سلاحهای تهاجمی نظیر اسلحههای یوزی (Uzi)، سلاحهای سنگین تا هواپیماها و سیستمهای راکت، تجهیزات حمله مانند تانک مرکاوا و سیستمهای امنیتی یکپارچه را شامل میشود.


در سال 1990، IMI به شرکتی کاملن دولتی تبدیل شد. این شرکت در مجموع دارای 350 نوع محصول و بیش از 4 هراز کارمند است. علاوه بر اسرائیل و آمریکا این شرکت به کانالهای توزیعی در برخی از کشورها مانند نروژ، بلژیک، فیلیپین و آلمان نیز دسترسی دارد که در حدود 60 درصد گردش مالی آن (550 میلیون در سال) از طریق صادرات به این کشورها انجام میشود.
شرکت البیت سیستمز
شرکت سیستمهای البیت (ESL) یک شرکت دفاعی خصوصی است که در نتیجه تقسیم شرکت البیت به سه بخش در سال 1996 تاسیس شد. این شرکت که در شهر حیفا واقع شده است کار توسعه، تولید و ترکیب سیستمهای الکترونیکی دفاعی پیشرفته با عملکرد بالا را دارا بوده و بیشتر بر روی هواپیماها و وسایل نظامی متمرکز شده است. این کمپانی تولیدکنندهء سیستمهای ارتباطی و فرمان و کنترل نیز میباشد. در سال 2000 شرکت البیت سیستمز با شرکت خصوصی الکترواپتیک ادغام شد. فروش این شرکت در سال 2000 به 591 میلیون رسید.

شرکت رافائل
سومین شرکت دولتی مهم اسرائیل در بخش هوافضایی، شرکت رافائل است که تولیدکننده موشکهای هوایی پایتون و پوپی میباشد. این دو موشک با همکاری تعدادی از شرکتهای هوافضایی آمریکایی ساخته شدهاند. تولیدات این شرکت علاوه بر موشک شامل انواع مختلفی از سلاحهای غیرفعال، سیستمهای فریب دریایی، سیستمهای مشاهداتی بالون، سیستمهای اخلالگر آکوستیک، زرههای سرامیکی، سیستمهای رانش تنفسی و موشکهای زمین به زمین، هوا به زمین و هوا به هوا میشود.



موشک هوا به سطح فوق پیشرفتهء Popeye ساخت اسرائیل

این موشک هوا به سطح که در نمونه های مختلف ساخته شده است و از سیستم های هدایتی متنوع، مانند هدایت فروسرخ و تلویزیونی و ... بهره می برد، از جمله تسلیحات Stand-Off محسوب می شود، یعنی اینکه قبل از رسیدن هواپیما به محدودهء پوششی پدافند هوایی، شلیک می شود. این موشک به هواپیما امکان می دهد اهدافی را در فاصله حداکثر 110 کیلومتر مورد هدف قرار دهد و بدون نزدیک شدن به هدف که امکان شناسایی و مواجه شده با سیستم دفاعی هدف و در نهایت افزایش ریسک پذیری ماموریت باشد بتواند به اهداف خود حمله نماید.




موشک Popeye در زیر بال جنگندهء F-15

منبع برداشت اطلاعات در مورد موشک Popeye
اطلاعات بیشتر در مورد Popeye بخش 1
اطلاعات بیشتر در مورد Popeye بخش 2
شرکت تادیران - الیسرا
دومین شرکت مهم خصوصی اسرائیل در بخش هوافضایی شرکت تادیران - الیسرا است که عمدتن در بخشهای الکترونیکی دفاعی فعالیت دارد. گروه الکترونیک الیسرا مجموعهای از سیستمهای الکترونیک جنگی را برای نیروهای نظامی تولید میکند که شامل سیستمهای اخطار رادار، سیستمهای ایجاد خطای فعال، سیستمهای خودمحافظ، سیستمهای شنود، و لینکهای ارتباطی پیچیده میشود. این شرکت بیش از 800 کارمند داشته که حدود دو سوم آنها مهندس هستند. گروه سیستمهای الکترونیکی تادیران، مجموعه بسیار وسیعی از تجهیزات نظامی نظیر سیستمهای تجسسی، سیستمهای شناسایی، جنگ الکترونیک و سیستمهای ارتباطی ویژه نیروی دریایی را طراحی و تولید میکند. این مجموعه که زیر نظر صنایع koor میباشد در سال 2000 فروشی بالغ بر 284 میلیون دلار داشته است.
علاوه بر البیت و تادیران – الیسرا، چندین شرکت کوچکتر خصوصی نیز در بخش هوافضایی فعال هستند که شامل شرکتهای زیر است:
شرکت هوایی سایکلون که کار به روزرسانی هلیکوپترها و تولید قطعات هواپیماها را انجام میدهند.
شرکت اردان که سازنده قطعات تانک از جمله تانک مرکاو است.
شرکت سیستمهای حفاظتی ماگال که تولیدکنندهء سنسورهای ایمنی و ابزار تشخیص مواد منفجره برای فرودگاهها و سایر اماکن عمومی است.

شرکت BVR تکنولوژی که تولیدکنندهء سیستمهای ایمنی هوایی جلوگیری از برخورد، تسلیحات آموزشی و انواع سیمولاتورهای آموزشی است.
معرفی تعدادی از هواپیماهای ساخت اسرائیل و فرآیند پیشرفت این کشور در زمینه ساخت هواپیما

آراوا 201 (Arava 201)
نیاز به جتهای آموزشی در نیروی هوایی اسرائیل در اواخر دهه 1950 عامل محرکی برای تولید Fouga-Magister شد. پس از این برنامه IAI با تجربهای که از انجام کار قبلی بدست آورده بود، تصمیم به طراحی و ساخت هواپیمای STOL آراوا گرفت. آراوا گامی در جهت تولید مجموعه هواپیماهای نظامی و غیرنظامی IAI به شمار میرود. تمامی هواپیماهای این مجموعه در دو رده نظامی سری 200 و غیرنظامی سری 100 قرار میگیرند. این هواپیماها در نقشهای مراقبت هوایی، جنگ و آتش،جمعآوری اطلاعات و . . . مورد استفاده بودهاند.

هواپیمای آراوا دارای ظاهری شاخص است. بدنه تخممرغی شکل این هواپیمای توربوپراپ در زیر بالهای بزرگی معلق بوده و دارای دم بومشکل است. موتورها روی بال قرار گرفتهاند و ناسل آنها تا دم عمودی امتداد یافته و به وسیله دم افقی به یکدیگر مرتبط میشوند. بال مستطیلی و strut based آراوا دارای ضریب منظری بالا و دایهدرال 1.5 درجه میباشد.

آراوا اولین هواپیمای مسافری بود که توسط اسرائیل طراحی و تولید شد. نخستین پیشنمونه این هواپیما در 27 نوامبر 1969 پرواز کرد. مدل غیرنظامی این هواپیما با موتورهای PT6A-27 پرتاندویتنی تجهیز شده و دارای 20 صندلی مسافری یا 12 تخت پزشکی است. مدل نظامی این هواپیما که دارای سیستم رانش قویتری است، قابلیت حمل 24 سرباز، یا 17 چترباز و یا 205 تن بار را دارد و در صورت لزوم میتواند با سلاحهای مختلفی تجهیز شود.
نشر
نشر اولین جنگنده ساخت اسرائیل است که راه را برای ساخت هواپیماهای دیگر نظیر کفیر و لاوی باز کرد. اسرائیل این هواپیما را برای استفاده موقت و تا زمان آماده شدن مدلهای پیشرفتهتر، ساخت. به همین دلیل با ورود جنگندههای پیشرفتهتر نشر نیز از صحنه کنار رفت. در واقع عمر این هواپیما تنها 10 سال بود.

کفیر C7 نیز مدل تک سرنشینه کفیر C2 است که در سال 1983 وارد سرویس گردید. قدرت موتور این هواپیما که از نوع J79-GEJ1E می‏باشد، با پسسوز 10000 پوند میباشد. کفیر C7 برای استفاده از تسلیحات مدرنتر به روزرسانی شده است. ماکزیمم وزن برخاست این هواپیما نیز به میزان 3395 پوند افزایش یافته است.
لاوی (Lavi)
پس از ساخت جنگندههای نشر (کپی میراژ 3) و کفیر (مونتاژ مجدد میراژ 5)، اسرائیل تجربه زیادی در زمینه ساخت و بروزرسانی هواپیماها خصوصا جنگندههای میراژ و F-4 بدست آورده بود. در اواسط دههء 1970، اسرائیل قراردادی را مبنی بر همکاری در ساخت F-16 با آمریکا به امضاء رسانید، اما به دلیل رقابت میان شرکتهای آمریکایی برای کسب این مقام، قرارداد مذکور لغو شد.

با توجه به تجارب حاصله اسرائیل تصمیم گرفت خود راسن اقدام به ساخت جنگنده مدرنی بنماید که دارای قابلیت حمله با استفاده از تجهیزات و سلاحهای پیشرفته باشد. این کار به IAI واگذار گردید و پروژهء تعریف شده «لاوی» (به معنای شیر) نام گرفت.

هواپیمای ساخته شده به تمامی اهداف تکنیکی و عملیاتی خود رسید و اولین پرواز خود را در دسامبر 1986 انجام داد. اسرائیلیها در نظر داشتند در بین سالهای 2003 - 1993 ، تعداد 300 فروند از این هواپیما را تولید کرده و جایگزین ناوگان کفیر و A-4 نمایند.

تخمین های اولیه نشان میداد توسعهء این هواپیما در حدود 3 میلیارد دلار هزینه در بر خواهد داشت. 1.3 میلیارد دلار از 1.5 میلیارد دلار لازم در سالهای 1986 - 1980 توسط ایالات متحده تامین شد. به دلیل کمبود امکانات، اسرائیل برای ساخت موتور و بخشهایی مانند بالهای کامپوزیتی و کامپیوترهای کنترل پرواز، ساخت این اجزا به صورت مشترک به پیمانکاران اسرائیلی و تعدادی از شرکتهای آمریکایی واگذار شد.

از آنجایی که پیشرفت پروژه لاوی میتوانست منافع آمریکا را در صادرات جنگندههای F-16 و F-18 به خطر بیندازد و از طرفی هزینههای توسعه آن نیز در مراحل بعدی به شدت افزایش یافته بود، تحت فشار شدی آمریکا، این پروژه در سال 1987 به حالت تعلیق درآمد. اسرائیل نیز 450 میلیون دلار به عنوان غرامت بابت لغو قرارداد از آمریکا مطالبه کرد که با 400 میلیون دلار آن موافقت گردید و پروژه لاوی در آگوست 1987 کنسل اعلام شد.
منابع:
Israeli Weapons
Avia بخش 1
Avia بخش 2
Avia بخش 3
انجمن هوافضا