با سلام خدمت دوستان، این مقاله ای هست در مورد تامکت های ایرانی، خیلی خلاصه و چکیده، این مقاله قرار بود برای خبرگزاری فارس رد بشه که به دلیل یه سری مسائل به طور کل همکاری بهم خورد و به همین خاطر در اینجا منتشرشون میکنم. اگر کمی و کاستی دارد دوستان به بزرگی خودشون ببخشند، مقاله به علت اینکه تالیفی هست ممکن است نواقصی داشته باشد. در حال حاضر من چندین مقاله جامع در زمینه پدافند در اختیار دارم ولی به دلیل اینکه امتیاز آنها خریداری شده است نمی توانم آنها را تا موعد خاصی منتشر کنم ولی جبران خواهم کرد !
====
ساخت:
پس از اینکه شوروی سابق توانست جنگنده های موفقی همچون میگ-25 (فاکسبت) بسازد و به راحتی بر فراز آسمان هر کشوری به جاسوسی بپردازد، نیروی هوایی ایالت متحده آمریکا به فکر این افتاد تا فانتوم های کهنه کار را که به خوبی از در جنگهایی همانند ویتنام خوش درخشیده بودند را در رهگیری بازنشسته کرده وساخت جنگنده ای تحت نام اف-14 (تامکت) را کلید بزند، در این راستا کارخانه های آمریکایی دست به کار شدند و در آخر طرحی که کارخانه گرومن به نیروی هوایی آمریکا داده بود پذیرفته شد. اف-14 سطح پروازی پایین تری نسبت به جنگنده های پیشین همانند فانتوم داشت ولی برتری آن در رادار افسانه ای AWG-9 بود که اکثر خلبانان از آن به عنوان یک مینی آواکس یاد می کنند تا یک رادار معمولی ، بهتر است بدانید که این رادار می تواند تا بیش از 165 کیلومتر را به راحتی پوشش بدهد، در ضمن این رادار قادر بود تا 24 هدف را در آسمان تشخیص دهد و به طور همزمان بر روی 6 هدف قفل راداری انجام دهد و به ترتیب به سمت هر کدام موشکی جداگانه شلیک کند، برتری بعدی این رهگیر افسانه ای به رقیبان روسی خود داشتن موشک قدرتمند AIM-54 ملقب به "فونیکس" بود، که بردی بیش از 100 کیلومتر داشت، فرار از دست این موشک برای جنگنده های نسل سوم و چهارم، تقریبا غیر ممکن می باشد و موشک پس از پرتاب به احتمال 99% به هدف برخورد خواهد کرد.
ساخت تامکت داستان طولانی تری دارد، جنگنده های میگ-25 شوروی قادر بودند در ارتفاع بسیار بالا به پرواز در آیند و در آن زمان هیچ یک از غول های آهنین غربی قادر به رهگیری چنین جنگنده ای نبودند! در زمانی که میگ-25 به عنوان یک پرنده سری درفرودگاه های شوروی نگاه داشته می شد ، آمریکا با توجه به جاسوسی های انجام داده متوجه شده بود که روس ها جنگنده ای با پتانسیل بالا در حد میگ-25 در اختیار دارند ولی سرویس های اطلاعاتی آمریکا به درستی نمی دانستند که میگ-25 چگونه جنگنده ای است؟ تا اینکه در بعد از ظهر ششم سپتامبر سال 1976 میلادی مسئولین فرودگاه غیرنظامی هاکوداته “Hakodate” واقع در ژاپن در صفحه رادار خود شی عجیبی را با سرعت و ارتفاع عجیبی مشاهده کردند، بلافاصله دو فروند جنگنده رهگیر اف-4ئی (فانتوم) برای شناسایی و در صورت لزوم رهگیری هدف از فرودگاه کیاکوری تیک آف کردند، ولی در عین ناباوری شی مذکور آن دو جنگنده را به راحتی جا گذاشته و به راحتی در فرودگاه هاکوداته فرود آمد. با فرود آمدن این شی ناشناس مسئولین فرودگاه پس از بررسی شی متوجه شدند که آن شی یک جنگنده مافوق صوت روسی است که هدایت آن را یک خلبان خیانتکار روسی به نام ویکتور بلنکو “Victor Belenko” بر عهده داشته است، این خلبان از ژاپنی ها تقاضا کرد تا جنگنده را پنهان کنند و آنها نیز درخواست او را اجرا کردند، بعد از گذشت مدتی روسها درخواست بازپس گیری جنگنده به همراه خلبان آن را کردند ولی مقامات ژاپنی مخالفت کردند و پس از مدتی خلبان مذکور به آمریکا پناهنده شد و اطلاعات ارزشمندی را در اختیار غرب قرار داد. جنگنده نیز با یک هواپیمای ترابری سی-5 به پایگاه "کیاکوری" واقع در 50 مایلی توکیو انتقال داده شد و کارشناسان آمریکایی و ژاپنی شروع به تحقیق بر روی آن کردند.

جالب است بدانید که میگ-25 بر روی بسیاری از کشورها مانند اکثر کشورهای خاورمیانه ، همچنین بر روی کشورهای کنار دریای مدیترانه و اسرائیل و حتی چین جاسوسی کرده است، در آن زمان نه گلوله های ضد هوایی می توانست حریف این غول آهنین شود و نه جنگنده های موجود می توانستند از حریم کشورها محافظت کنند، برای مثال در اسرائیل فانتوم ها چندین بار برای رهگیری میگ اقدام کردند ولی در همه موارد شکست خوردند!
همانطور که گفته شد با پتانسیلی که تامکت داشت تنها برای رهگیری میگ-25 ساخته نشده بود، فاکسبت بیشتر یک جنگنده بود که حالت تدافعی داشت تا تهاجمی ، اف-14 جنگنده ای بود که وظیفه رهگیر بمب افکن های شوروی در زمان جنگ سرد و همچنین انواع موشک ها را به عهده داشت، حتی در دفاع مقدس نیز خلبانان کشورمان بارها اقدام به انهدام موشک های کرم ابریشم عراقی کرده اند و موفق بوده اند. پس می توان نتیجه گرفت که تامکت جانشینی خوب برای جنگنده های کهنه کار فانتوم بود و لیاقت یدک کشیدن لقب "افسانه ای" را داشت.
تجهیزات و تسلیحات:
بهتر است بدانید که تامکت بیشتر یک جنگنده مخصوص نیروی دریایی بوده تا یک جنگنده برای نیروی هوایی ! تامکت در اصل برای جایگیری به جای فانتوم بوجود آمد و بیشتر استانداردهای نیروی دریایی را رعایت کرد، اف-14 نسبت به فانتوم جای کمتری را به خود اختصاص می داد و بالهای متغییر آن بسیار مناسب جایگیری بر روی عرشته ناوهای هواپیمابر بود. از مزیت های دیگر بالهای متغییر این جنگنده سرعت کمتر آن هنگام تیک-آف از روی عرشه ناوهواپیمابر است، همچنین این بالها در هنگام داگفایت (نبرد بین دو جنگنده) به اف-14 کمک زیادی می کرد. این را نیز باید اضافه کرد که این بالها نسبت به اضافه شدن سرعت ، در اثر فشار هوا جمع می شوند و با کم شدن سرعت نیز به صورت اتوماتیک طبیعتا باز می شوند ولی خلبان نیز می تواند به صورت دستی و خارج از حالت اتوماتیک بالها را تغییر دهد، این بالها از 20 درجه الی 68 تا 70 درجه قابل تغییر هستند و سرعت جمع و یا باز شدن بالها هفت و نیم درجه بر ثانیه است.
اف-14 مدل A قادر است یک توپ 20 میلیمتری از نوع M61 (Vulcan) را به همراه 1000 فشنگ که در سمت چپ دماغه تامکت قرار گرفته است و همچنین موشکهای نیمه اکتیو اسپارو و حرارتی سایدویندر را حمل کند، این موشک ها به همراه موشک فوق العاده فونیکس هنوز هم ترکیب مرگباری را می سازند، لازم به ذکر است که اف-14 می تواند تا 6 تیر موشک فونیکس را با خود حمل کند.
تامکت قادر است تا 2 برابر سرعت صوت ، افزایش سرعت داشته باشد و تا تقریبا تا ارتفاع 45000 پایی اوج بگیرد، تنها مشکل این جنگنده هزینه بالای نگهداری و همچنین پیچیده بودن تکنولوژی آن است، ایران تنها کشوری است که موفق به خرید این جنگنده افسانه ای از آمریکا شد.
در پایان این مبحث باید اشاره کنم که تامکت های ایرانی از دو موتور TF30 استفاده می کند که هر کدام از موتورها قادر به ایجاد قدرت رانشی برابر با 20000 پوند را دارا هستند، تنها مشکل این موتور غیرقابل اطمینان بودن آن در ارتفاعات بالا به دلیل خفگی کمپرسور و ایجاد شدن حالت "استال" است که بعدها به دست متخصصین ایرانی این مشکل نیز تا حدی رفع گشت.

ورود به ایران:
با تعاریفی که از جنگنده تامکت شد، می توانیم نتیجه بگیریم وظیفه اصلی این جنگنده ، رهگیری بمب افکن ها و جنگنده های شکاری دشمن در ارتفاعات بالا و همچنین نابودسازی موشک هایی نظیر موشک های کروز است، قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران شوروی حریم هوایی ایران را نیز مانند کشورهای دیگر توسط جنگنده میگ-25 نقص می کرد ، به همین خاطر نیروی هوایی ایران به آمریکا درخواست جنگنده ای برای مقابله با جنگنده های بلند پرواز شوروی را داد، آمریکا نیز به ایران دو جنگنده اف-15 و اف-14 را پیشنهاد داد که در نهایت تامکت بر رقیب خود یعنی اف-15 (ایگل) پیروز شد و در نیروی هوایی به خدمت گرفته شد، نیروی هوایی ایران به طور دقیق 80 فروند از این جنگنده به کارخانه گرومن در طی دو مرحله سفارش داد که 79 فروند آن به اضافه 284 تیر موشک فونیکس تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران دریافت شدند. ایران پس از خرید تامکت دیگر شاهد جنگنده های بلند پرواز میگ-25 نبود! به این ترتیب که خلبانان ایرانی یکبار بر فراز دریای خزر اقدام به قفل راداری بر روی یک جنگنده بلند پرواز روسی را کردند که آن جنگنده نیز از ترس فرار کرد و تا ابد بر فراز ایران دیده نشد.
تامکت در جنگ تحمیلی:
مدتی از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نگذشته بود که کشور متجاوز عراق، جنگ ناخواسته ای را به ایران تحمیل کرد، در این جنگ نیروی هوایی نیز نقش بسزایی را دارا بود و می بایست نقش بمباران مراکز مهم رژیم بعثی به علاوه حفاظت از حریم هوایی ایران را بر عهده می گرفت. نقش بمباران بر عهده جنگنده های اف-4 (فانتوم) و اف-5 (تایگر) افتاد، و نقش رهگیری و نابودی جنگنده های متجاوز نیز را نیزاسکادران های تامکت نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران بر عهده گرفتند.
در دو سال ابتدایی جنگ، جنگنده های دشمن هیچ حرفی برای گفتن نداشتند و تنها شکاری آسان برای جنگنده های اف-14 و موشک های پرقدرت فونیکس بودند، ولی با گذشت چندسال ابتدایی جنگ، عراق با خرید میراژ-اف-1 از فرانسه تصمیم به مقابله با جنگنده های ایرانی برخواست، البته وظیفه اصلی جنگنده های میراژ مقابله با جنگنده های ایرانی نبود، بلکه نقش اصلی آنها مقابله با نفت کش ها و کشتی های تجاری ایرانی بود که به سمت لنگرگاه ها حرکت می کردند، در این راستا نیروی هوایی نیز دست به کار شد و اقدام به جا به جایی تعدادی از تامکت های ایرانی به پایگاه هوایی بوشهر کرد، با این کار هم عمر موتورها و بدنه تامکت ها افزایش می یافت و هم از خستگی خلبان ها به خاطر پرواز مداوم کاسته می شد،همانطور که انتظار می رفت تامکت های ایرانی از پس این ماموریت نیز به خوبی برآمدند و از ناوگان تجاری ایران به خوبی محافظت کردند، میراژ های عراقی هر چند که قدرت مانور خوبی داشتند ولی در برابر موشکهای فونیکس تامکت های ایرانی حرفی برای گفتن نداشتند و از رادار قدرتمندی استفاده نمی کردند، در واقع این جنگنده ها بیشتر از تاکتیک هایی مثل پرواز در ارتفاع پایین استفاده می کردند تا اینکه به طور مستقیم با تامکت ها درگیر شوند، با این حال این جنگنده های عراقی موفق به رهگیری برخی از تامکت ها و جنگنده های دیگر کشور عزیزمان شدند.
همانطور که مشاهده می کنید تامکت و فاکسبت سرنوشتی عجیب دارند که به نظر می رسد که در هر محدوده زمانی در مقابل یکدیگر قرار می گیرند، در طول جنگ تحمیلی 8 ساله نیز عراق تعدادی از این جنگنده ها را از شوروی سابق خریداری کرد که از آنها برای شناسایی و همچنین بمباران استفاده می کرد، البته خلبانان عراقی به قدری ترسو بودند که حتی جرات پایین آمدن از ارتفاعی مشخص را نداشتند و با میگ-25 بمب هایشان را از ارتفاع بالا رها کرده و فرار می کردند ، و به همین خاطر اکثر اوقات بمب هایشان به خطا رفته و به هیچ هدف درستی برخورد نمی کرد ولی با این وجود در دل مردم رعب و وحشت ایجاد می کردند، تیرهای ضد هوایی و موشک های موجود بر روی فانتوم ها و جنگنده های دیگر نیز کارساز نبود به همین علت دوباره جنگنده افسانه ای تامکت و خلبانان غیور ایران دست به کار شدند و اقدام به گشت زنی های مداوم بر آسمان ایران اسلامی کردند تا خلبانان عراقی حتی در ارتفاع بالا به خودشان جرات نفوذ به مرز کشور را ندهند.


با این حال خلبانان عراقی به قدری از تامکت های ایرانی می ترسیدند که اکثر اوقات با دیدن جنگنده های اف-14 در صفحه رادار خود بمب هایشان را در بیابان ها رها می کردند و فرار می کردند و یا مسیر خود را تغییر می دادند، خلبانان تامکت نیز که این مسئله را متوجه شده بودند، فقط به قفل راداری بر روی جنگنده های عراقی اکتفا می کردند تا موشک های گرانبهای فونیکس را برای مواقع ضروری ذخیره کنند.
همانطور که می دانید جنگ ایران و عراق بیشتر یک جنگ فرسایشی بوده و منجر به از کار افتادگی بسیاری از تجهیزات نیروی هوایی نیز گشت، بسیاری از تامکت های ایرانی نیز در طی جنگ به دلیل کمبود قطعات یدکی زمینگیر شده بودند و حتی به دلیل کمبود موشک فونیکس تامکت ها دیگر کارایی لازم را نداشتند ، به همین دلیل متخصصان داخلی دست به کار شدند و شروع به ساخت تجهیزات یدکی تامکت و همچنین موشک های جایگزین برای تامکت کردند.
بهینه سازی و ارتقا تامکت:
سجیل، اولین پروژه موفق بومی بود که به نوعی تبدیل موشک هاوک زمین به هوا به یک موشک هوا به هوا بود، این موشک به نحوی توانست برای مدتی جای خالی فونیکس را پر کند و ایران را تا پایان جنگ تقریبا بی نیاز سازد. عراق در اواخر جنگ تحمیلی اقدام به خرید جنگنده های میگ-29 شوروی سابق کرد و در این زمان ادعا کرد که این جنگنده قادر است که تامکت های ایرانی را سرنگون سازد! در همین زمان یک درگیری بین یک تامکت و میگ-29 درگرفت که تامکت با وجود داشتن موشک بومی سجیل توانست میگ-29 عراقی را سرنگون سازد و به این ادعای بی اساس عراقی پایان دهد.
پس از پایان یافتن جنگ نیز ارتقا و تعمیر تامکت های ایرانی آغاز گشت و متخصصان ایرانی توانستند بسیاری از تامکت های ایرانی که به دلیل کمبود قطعات یدکی زمینگیر شده بودند را دوباره به دل آسمان برگردانند، جالب است بدانید که ایران در حال حاضر قادر است که 70% تجهیزات و لوازم تامکت را تولید کند، به دلیل احساس جای خالی موشک فونیکس نیز متخصصان ایرانی اقدام به ساخت نوع بومی این موشک یعنی "عصر-67" کردند که در حال حاضر در اختیار نیروی هوایی ایران قرار دارد.
اگر بخواهیم به طور مختصر از بهینه سازی های نیروی هوایی ایران بر روی تامکت های ایرانی مطالبی بیان کنیم می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- بهبود سازه جنگنده
- بهینه سازی موتور
- بهینه سازی دستگاه های الکترونیکی
- اضافه شدن قابلیت درگیری هوا به سطح
- بهینه سازی جنگ افزارها
- بهینه سازی مقطع راداری

البته در حال حاضر تامکت ها قادر هستند تا برخی از موشک های شرقی را نیز با خود حمل کنند.

وضعیت فعلی:
همانطور که گفته شد ایران تنها کشوری است که در حال حاضر این جنگنده را در اختیار دارد و بیشتر این جنگنده ها در حالت عملیاتی به سر می برند، در ابتدا قرار بود به غیر از ایران ، کشورهایی نظیر کانادا و اسرائیل و آلمان غربی اقدام به خرید این جنگنده کنند ، و حتی کانادا به ایران پیشنهادهایی را برای خرید این جنگنده داد که با مخالفت فرماندهان نیروی هوایی فروش این جنگنده منتفی شد. آمریکا این جنگنده را در سال 2006 میلادی به علت هزینه های بالای نگه داری از رده خارج کرد و به این دلیل که قطعات یدکی این جنگنده به دست نیروی هوایی ایران نرسد، تمام قطعات این هواپیما منهدم شدند !
لازم به ذکر است که نیروی هوایی ایالت متحده آمریکا چند مدل دیگر از این جنگنده را تولید کرد که می توان به مدل B (مخصوص درگیری هوا به سطح) ، مدل C که هرگز به مرحله تولید انبوه نرسید، مدل D (رهگیر قدرتمندتر با داشتن رادار و موشک های قوی تر نسبت به مدل A) اشاره کرد.
به هر حال با زندگی پر فراز و نشیب اف-14 های ایرانی باید اعتراف کنیم که این جنگنده بر گردن ما حق زیادی دارد و در جنگ ایران و عراق یکی از مهمترین جنگنده های کلیدی ایران اسلامی بوده است، در حال حاضر تامکت های ایرانی در شرایط خوبی به سر می برند و با توجه به ارتقاهایی که در طی سالهای گذشته داشتند امید می رود که تامکت ها به همراه فولکروم های ایرانی (میگ-29) بتوانند حریف سرسختی برای جنگنده هایی متجاوز به خاک میهن اسلامی ما باشند، آخرین نمایش قدرت این جنگنده نیز در 29 فروردین امسال بود که 5 فروند از این جنگنده های موفق از مقابل جایگاه اختصاصی عبور کرده و در نهایت در پایگاه اول مهرآباد به زمین نشستند.